We naderen in rap tempo de wintermaanden. De ogen zijn angstig gericht op de gasprijzen, maar ondertussen stijgen de coronabesmettingen in een zoveelste besmettingsgolf. Scholen staan voor een fikse uitdaging. Volgens prof. dr. ir. Bert Blocken, hoogleraar bouwfysica aan de TU Eindhoven en KU Leuven, is die uitdaging te tackelen met luchtreiniging.
Foto boven: Een luchtreiniger in de school De Kiezel in Best. Foto door Bert Blocken, TU Eindhoven & KU Leuven
Blocken hoopt dat naast ventilatie ook luchtreiniging een belangrijk onderwerp wordt in de strijd tegen fijnstof en corona. Daarom werkt hij aan een onderzoek waaraan meer dan duizend klaslokalen in Nederland en België meewerken en voorzien worden van luchtreinigers en meetapparatuur. Onder andere het Ajax-stadion is in het afgelopen anderhalf jaar ook meegenomen in zo’n project. “Omdat de omicronvariant flink heeft huisgehouden in 2021 zijn nu ook scholen aan de beurt. We hopen dit bottom-up te realiseren.”
‘Dat wordt dramatisch’
Denk je aan scholen en corona, dan denk je waarschijnlijk aan ventilatie. Blocken betreurt dat. “Luchtreiniging is echt een gemiste kans, zeker als je ziet wat er in het buitenland gebeurt”, zegt hij. “In Amerika wordt er 122 miljard dollar voor vrijgemaakt en ook Finland, Duitsland en Engeland zijn ermee bezig. België en Nederland lopen achterop, omdat de overheden talmen.” Gezien scholen financieel al in een spagaat zitten, komt het onderwerp ook daar niet los.
Daarom maakt de hoogleraar zich grote zorgen om het najaar van 2022. “Laten we hopen dat alles omtrent het virus goed verloopt”, zegt hij, “maar de kans bestaat dat de overheid zegt: ‘Doe de ramen en deuren maar open om veel sterker te ventileren”. Dat wordt dramatisch in verband met de energiekosten. Voor sommige scholen was het vorige winter al moeilijk om de stookkosten onder controle te houden. We proberen onze kinderen bij te brengen dat je energiezuinig moet zijn, maar langs de andere kant stoken we flink met ramen en deuren wagenwijd open.”
Luchtreiniging is bovendien niet alleen een middel tegen corona. “Wij onderzoeken ook scholen in de buurt van zware industrie of drukke verkeerswegen”, zegt Blocken. “Elf van de scholen die zich hebben aangesloten liggen bijvoorbeeld nabij een vestiging van een staalproducent. Daar maken ze zich net zoveel zorgen om fijnstof als om virussen.”
Een luchtreiniger kan ook als leermiddel worden ingezet. Foto door Bert Blocken, TU Eindhoven & KU Leuven
Onderzoek afronden
Op dit moment worden de resultaten van het onderzoek met elkaar vergeleken om te zien of de luchtreiniging effect heeft op het ziekteverzuim. “We gaan nu door een coronagolf, dus we hopen gauw verschil te zien”, zegt Blocken. Dat zijn geen gemakkelijke vergelijkingen, gezien besmettingen met corona niet alleen in een klaslokaal gebeuren. “Daarom hopen we die ruis te onderdrukken door een groot aantal klassen te meten en zo een trend waar te nemen.” Aan het onderzoek zit ook een economische analyse, zodat wordt aangetoond dat een luchtreiniger zich snel kan terugbetalen. “En dat gaat razendsnel, kan ik je zeggen”, aldus Blocken. “Bovendien: het alternatief is stoken met open ramen en deuren.”
Reduceren met een factor 12
Blocken spreekt tijdens het Duurzame & Gezonde Scholen Congres 2022 op 9 november in Zwolle. Hij toont dan de voorlopige resultaten van het onderzoek, onder andere de capaciteit die benodigd is om diverse fijnstofconcentraties met een factor 20 te reduceren en het besmettingsrisico via aerosolen met een factor 12. “Dat is helemaal niet onmogelijk”, zegt de professor. “Dat past zelfs volledig in het ventilatiebudget dat de overheid heeft vrijgemaakt [voor scholen, red.].” Volgens Blocken gaat het dan om luchtreinigers die zeer gauw geleverd kunnen worden en simpelweg in het stopcontact gestoken hoeven te worden. “Die technologie bestaat al decennia, maar ze zijn verstopt in vliegtuigen en operatiekamers. Daarom kennen de meesten mensen hen niet.”
Ook wil Blocken tijdens zijn sessie een blik op de toekomst werpen: hoe gaan installaties in gebouwen in de toekomst eruit zien? “Ik denk dat men naar geïntegreerde ventilatie en reiniging toe moet”, zegt hij. “Zo haal je fijnstof van het verkeer, industrie en respiratoire virussen uit de lucht en ben je dus ook voorbereid op toekomstige pandemieën. Daar kunnen we nu werk van maken.” Dat zal iets meer kosten, geeft Blocken toe, ‘maar luchtreiniging toevoegen is geen al te grote hap uit een bouw- of renovatiebudget’.
Besef
Blocken hoopt met het onderzoek en daarbij zijn sessie tijdens het Duurzame & Gezonde Scholen Congres 2022 de noodzaak van luchtreiniging aan te stippen in Nederland. “Luchtreiniging is het meest onderschatte wapen tegen het coronavirus”, zegt hij. “Bij de pandemie is de bewustwording hiervoor aangewakkerd, maar het besef is er in veel lagen van de maatschappij nog altijd niet. Onbekend maakt onbemind.” Toch wordt er terecht veel geklaagd over het gevaar van fijnstof, dus de aandacht is er wel. “Men denkt vaak: oplossen komt later wel. Maar aanpakken bij de bron – de industrie – lukt niet, dus dan gaan we voor de tweede beste optie: oplossen voordat je het inademt. Dat is in ruimtes zoals klaslokalen.”
Duurzame & Gezonde Scholen Congres 2022
DGSC 2022 logoOp 9 november toont Blocken de eerste resultaten van het onderzoek naar luchtreiniging in onderwijsvastgoed. Informatie uit de sessie is nuttig voor schoolbesturen, omdat nieuw onderzoek gebruikt kan worden om de investering voor een fris binnenklimaat te verantwoorden.
Mis zijn sessie dus niet en meld je nu aan voor het Duurzame & Gezonde Scholen Congres 2022. Goed nieuws: ben je werkzaam bij een school, dan krijg je een fikse korting van € 125,-!
